با پیاده‌سازی طرح کارت ملّی هوشمند، این امکان فراهم می‌شود که خدمات به روشی ساده، سریع و با کیفیت بالاتر به مردم ارائه شوند. این موضوع می‌تواند موجب بهبود سطح کیفی زندگی مردم و بالا بردن سطح رضایت مردم از دولت شود.

تاکنون کشورهای مختلفی اقدام به طراحی و بعضاًَ پیاده‌سازی کارت ملی هوشمند در کشورشان کرده‌اند. تقریباً تمامی کشورهای حوزه خلیج فارس و اکثر کشورهای خاور دور پروژه کارت ملی هوشمند را شروع کرده‌اند.

در آسیا کشورهایی مثل مالزی، سنگاپور و هنگ‌کنگ در این زمینه، پیشرو بوده‌اند و هم اکنون کارت ملی هوشمند دارند که می‌توانند از این کارت برای ارائه خدمات مختلف استفاده کنند.

کشورهای مختلف بر اساس نیاز و امکانات موجود، کاربردهای متفاوتی را روی کارت ملی هوشمند خود گنجانده‌اند اما نکته مشترک در اکثر موارد، شناسایی و تصدیق هویت بصورت دیجیتال است.

کاربردهای اصلی کارت ملی هوشمند

کارت ملّی هوشمند مثل تمام کارت‌های شناسایی دیگر، اولین وظیفه‌اش شناسایی است. به این منظور ابتدا در زمان ثبت نام، اطلاعات صاحب کارت روی کارت قرار داده می‌شود.

این اطلاعات، اقلام هویتی مثل نام، نام خانوادگی، تاریخ و محل تولد و مواردی از این قبیل را شامل می‌شود. به این ترتیب هر کجا که نیاز به اطلاعات هویتی صاحب کارت باشد، وی می‌تواند کارت خود را ارائه دهد و به صورت دیجیتالی شناسایی شود.

شناسایی الکترونیکی موجب کاهش تقلب در شناسایی می‌شود.

کاربرد اصلی دیگر کارت ملّی هوشمند، تصدیق هویت است. در کارت‌های سنتی، به کمک عکس صاحب کارت که روی کارت چسبانده شده و یک مهر مخصوص روی آن خورده، عمل تصدیق هویت انجام می‌شود.

در کارت ملّی هوشمند هم روال مشابهی وجود دارد؛ اما تصدیق هویت در اینجا تنها به عکس محدود نمی‌شود. علاوه بر عکس، اطلاعات بیومتریکی (اثر انگشت) صاحب کارت نیز می‌تواند روی کارت قرار گیرد.

از همه مهمتر اینکه اطلاعات بیومتریکی به صورت الکترونیکی قابل بررسی هستند. این به این معنی است که در یک مرکز بهره‌برداری که به حسگر اثر انگشت مجهز است، صاحب کارت بعد از قرار دادن کارتش در کارتخوان، انگشت خود را روی حسگر اثر انگشت قرار می‌دهد؛ سپس سیستم بررسی می‌کند که آیا اثر انگشت صاحب کارت با اثر انگشتی که روی کارت به صورت الکترونیکی ذخیره شده یکسان است یا خیر. در صورت یکسان بودن امکان ادامه عملّیات وجود خواهد داشت. به این ترتیب امکان جعل هویت به حداقل می‌رسد.

امضای دیجیتال

یکی از کاربردهای مهم دیگر که روی کارت ملّی هوشمند قرار می‌گیرد، کاربرد امضای دیجیتال است. به این ترتیب، صاحب کارت می‌تواند اسناد الکترونیکی را در فضای دیجیتال امضا کند.

امضای دیجیتال از نظر کاربرد، همان امضای سنتی است؛ اما در فضای دیجیتال، در اسناد کاغذی، گیرنده یک نامه یا سند، می‌تواند از طریق امضای شخص فرستنده، این اطمینان را حاصل کند که نامه، سند جعلی نیست.

همچنین امضای یک نامه، سند، برای امضاء کننده نامه، سند بار قانونی به همراه دارد و نمی‌تواند امضای سند را انکار کند.

کارت ملی هوشمند این بستر را هم برای فرستنده و هم گیرنده نامه، سند فراهم می‌کند که اسناد را امضا‌ء و صحت آن را بررسی کنند. ایده امضای دیجیتال بسیار ساده است: نامه، سند فرستنده به صورت دیجیتالی خلاصه می‌شود و به صورت یک بسته در می‌آید.

این بسته به کمک کارت فرستنده کد می‌شود و بسته حاصله امضای دیجیتال نام دارد که در انتهای نامه به صورت دیجیتالی قرار می‌گیرد. متن به همراه امضای دیجیتال در انتهای آن به گیرنده ارسال می‌شود.

در طرف گیرنده، متن اصلی نامه به همان روش بالا خلاصه می‌شود، ‌بخش امضا دیجیتال نیز با کمک کارت گیرنده کدگشایی می‌شود و با بسته خلاصه شده مقایسه می‌شود در صورتی که این دو با هم برابر باشند به این معنی است که همان شخصی که ادعا کرده، نامه را امضاء کرده است.

کارت ملّی هوشمند به عنوان یک کلید ورود مناسب برای کاربردهایی همچون هدفمند کردن یارانه‌ها، سلامت الکترونیکی و کاربردهای انتخابات و سایر خدمات شهروندی، با هماهنگی نهادهای ذیربط، می‌تواند قابل استفاده باشد.

کارت ملی هوشمند با ارائه 3 کاربرد اصلی شناسایی، تصدیق هویت و امضای دیجیتال این امکان را فراهم می‌کند تا بتوان از کارت به عنوان یک ابزار چندکاره استفاده کرد.

به کمک کارت ملی هوشمند، این امکان فراهم می‌شود که کاربردهای مختلف در کنار هم و روی یک کارت قرار گیرند. این کاربردها را می‌توان در زمان صدور یا بعد از صدور روی کارت قرار داد.

دارنده کارت فقط امکان دسترسی به اطلاعات مربوط به خودش را دارد. مثل اینکه اطلاعات در صندوقچه‌های مختلفی روی کارت ذخیره شده باشد که هر کدام کلید خودش را داشته باشد.

کارت ملی هوشمند، یک کامپیوتر ساده و کوچک است که با اتصال به یک کارتخوان، می‌توان به اطلاعات درون آن دسترسی پیدا کرد.

ویژگی‌های بیومتریک

یکی دیگر از امکاناتی که در کارت ملی هوشمند قرار دارد، ویژگی‌های بیومتریکی صاحب کارت است. عکس و اثر انگشت صاحب کارت به صورت الکترونیکی در کارت وی ذخیره می‌شود. به این ترتیب امنیت استفاده از کارت بطور قابل ملاحظه‌ای بالا می‌رود.

دیگر هر کس با وارد کردن یک رمز عبور ساده امکان استفاده یا سوء‌استفاده از یک کارت را ندارد. برای استفاده از کارت حتماً باید صاحب کارت حضور داشته باشد تا اثر انگشت وی به صورت دیجیتالی با اثر انگشتی که در هنگام ثبت‌نام در کارت ذخیره شده است مقایسه و تطبیق داده شود و سپس اجازه استفاده از امکانات کارت به وی داده می‌شود.

البته اطلاعات درون کارت ملی هوشمند بصورت رمزنگاری شده نگهداری می‌شوند که خود کارت از دسترسی‌های غیرمجاز به آن جلوگیری می‌کند.

در واقع یکی از مزایای اصلی کارت ملی هوشمند، نسبت به کارت ملی کاغذی فعلی، همین امنیت بالای آنچه به لحاظ بصری و چه به لحاظ دیجیتالی است.

از جمله مهم‌ترین این مزایا این کارت می‌توان به شناسایی در حوزه دیجیتال، امکان تصدیق هویت براساس رمز عبور، رمزنگاری و بیومتریک، ‌به صورتی که هم کارت، هم صاحب کارت و هم سیستم بهره‌برداری بتوانند دو به دو یکدیگر را تصدیق هویت کنند.

امکان امضای دیجیتال، امکان پردازش اطلاعات، امکان تغییر اطلاعات پس از صدور، امکان پشتیبانی از کاربردهای مختلف، امکان افزودن کاربرد جدید پس از صدور، امکان دسترسی به اطلاعات بر حسب مجوزهای دسترسی مختلف و به صورت کاملاً امن و امکان استفاده کارآمدتر از خدمات دولت الکترونیک اشاره کرد. به این ترتیب می‌توان اطلاعات محرمانه‌تری را با ضریب اطمینان بالاتر روی کارت ملی هوشمند نگهداری کرد.